Kiedy umierał Ludwik XV, Edward
Jenner miał 25 lat. Urodził się 17 maja 1749
roku w Berkeley niedaleko Bristolu, jako ósme z dziewięciorga
dzieci Stephena i Sary Jenner. Jego
współcześni opisują Edwarda jako osobę uroczą, duszę
towarzystwa, "poszukiwacza przygód".
Rys. - "Edward Jenner "
W wieku 5 lat został sierotą. Sara zmarła
powiem wkrótce po porodzie dziewiątego dziecka, ojciec
zaś w dwa miesiące potem. Wychowaniem Edwarda zajęło
się rodzeństwo. W wieku 8 lat został wysłany do szkoły
z internatem, gdzie podczas epidemii ospy został wariolizowany.
Wkrótce potem został przeniesiony do prywatnej szkoły.
Jako że nie był wybitnym uczniem (a greka i łacina przychodziły
mu z trudem), w wieku 13 lat zaczął terminować u wiejskiego
chirurga Johna Ludlowa. Następnie przeniósł
się do Londynu, gdzie w Saint George's Hospital został
uczniem Johna Huntera. Zaprzyjaźnił
się ze swym mistrzem, ale po ukończeniu nauki powrócił
do Berkley, mimo propozycji stanowiska asystenta naukowego
Huntera. Świetnie grający na flecie i skrzypcach, lubiący
rozrywki i zabawę, komponował pieśni. Był także pierwszym
konstruktorem balonów na Wyspach Brytyjskich. Najprawdopodobniej
od Huntera zaraził się pasją ornitologiczną. Za swoją
pracę o kukułkach został wybrany członkiem Towarzystwa
Królewskiego. 6 marca 1788 roku poślubił Catherine
Kingscote.
Wówczas też podczas prowadzonych sekcji
zwłok, zaczął bacznie oglądać serca pacjentów zmarłych
na dusznice bolesną. Na tę właśnie chorobę cierpiał
John Hunter. To właśnie Edward trafnie zdiagnozował,
iż przyczyną choroby jest niedrożność naczyń wiecowych.
Aby nie denerwować swojego starego przyjaciela, Jenenr
zdecydował się nie publikować wyników swych badań.
Cały czas pochłaniała go także inna
sprawa. Będąc wiejskim lekarzem zauważył, iż osoby które
zaraziły się od bydła zwierzęcą postacią ospy, tzw.
krowianką, nie chorują potem na ospę prawdziwą. Kiedy
niania syna Jennera - Edwarda Juniora zaraziła w 1789
r. się świńską postacią ospy, Edward po pobraniu materiału
z krost niani, wszczepił go synowi i dwóm kobietom.
Po kilku tygodniach poddał ich wariolizacji. Nikt nie
zachorował. Dalsze przemyślenia Jennera doprowadziły
do wykonania 14 maja 1796 roku wiekopomnego
doświadczenia. Ośmioletni James Phipps,
który nigdy nie chorował na ospę, został zaszczepiony
materiałem pobranym od Sarah Nelmes.
Sarah zaraziła się krowianką przy dojeniu (dla dociekliwych:
krowa miała na imię Kwiatek). Po kilku
dniach Edward poddał Jamesa procesowi wariolizacji.
U chłopca nie wystąpiły żadne objawy ospy. Przełomowe
znaczenie odkrycia Jennera polegało na wykazaniu, że
w celu uodpornienia człowieka przeciw ospie, wcale nie
potrzeba zaszczepiać mu ospy prawdziwej, lecz wystarczy
szczepienie ospy krowiej (krowianki - variola
vaccina), która - w ordróżnieniu od ludzkiej
- ma przebieg łagodny i nigdy nie kończy się śmiercią.
Aby zebrać więcej dowodów, Jenner poddał szczepieniu
jeszcze kilka osób. Swoją technikę nazwał "wakcynacją"
od łacińskiego "vacca"
- krowa.
W 1798 roku uczony był już gotowy ogłosić
swoją pracę drukiem. Własnym sumptem wydal liczącą 75
stron książeczkę "Badanie nad przyczynami
i skutkami wakcyny, choroby odkrytej w niektórych hrabstwach
zachodniej Anglii, a zwłaszcza w Gloucestershire, i
znanej pod nazwą krowiej ospy." Wkrótce
potem praca Jennera została przetłumaczona na inne języki.
Rozpoczęto najpierw powoli, potem na coraz większą skalę
szczepienia ludności. W 1800 roku Edward został przedstawiony
królowi. Drugie wydanie swego dzieła autor zadedykował
właśnie swemu władcy.
Oczywiście praca Jennera wywołała gwałtowne
dyskusje. Oprócz entuzjastów pojawili się także przeciwnicy.
Niejaki Benjamin Moseley twierdził
np. iż krowianka to taki krowi syfilis, a William
Rowley przekonywał, że po roku od szczepienia
można dostać parchów, lub nasza głowa zacznie przypominać
krowi pysk. Polemika kosztowała Jennera nie tylko nerwy,
ale także realne pieniądze. Popadł w długi, gromadziły
się nie zapłacone [[podatki]]. Pomogła mu dopiero druga
otrzymana od Parlamentu nagroda, w wysokości 20 000
funtów .

Rys. - "Karykatura wyszydzająca
szczepienia" James Gillray 1802
13 września 1815 roku zmarła po długiej
chorobie Catherine. 5 sierpnia 1820 roku Edward przeszedł
pierwszy udar mózgu. Przedtem udało mu się jeszcze udowodnić
iż ptaki nie zasypiają na zimę, ale odlatują do ciepłych
krajów (wtedy nie było to takie oczywiste jak teraz).
Odkrył także zupełnie nowy gatunek morskiego gada plezjozaura
i odkopał rzymskie ruiny. Śmierć dopadła Edwarda 26
stycznia 1823 roku, przybrawszy postać drugiego udaru
mózgu. Skromny pogrzeb odbył się kilka dni potem.

Rys. - "Jenner szczepi przeciw
ospie"
Do roku 1801 w Anglii zaszczepiono ponad
sto tysięcy ludzi. Do roku 1900 w Anglii i Prusach liczba
zgonów spowodowanych ospa spadła niemal do zera. W 1972
ospę wytępiono w Ameryce Południowej. W 1977 w Somalii
zanotowano ostatni przypadek zachorowania na tę chorobę.