Rys. - "Bolesław Śmiały"

O tym, że rozwiązywanie sporów siłą najczęściej nie wychodzi na dobre żadnej ze stron, przekonało się już wiele osób odsiadujących wyroki za pobicie lub morderstwo. Czasem nawet umyka początek konfliktu, pozostaje tylko pamięć o dramatycznym jego końcu. Od wielu lat historycy toczą spory o przyczynę waśni pomiędzy biskupem Stanisławem Szczepanowskim a królem Bolesławem Śmiałym (zwanym także Szczodrym lub Okrutnym).  Mówi się o możliwej chorobie umysłowej króla, ale także o zdradzie biskupa. Jedno jest pewne - żadna ze stron konfliktu nie wyszła na tym dobrze - w 1079 roku biskup Stanisław poniósł śmierć, a król zmuszony został do ucieczki z kraju. 

Historia lepiej obeszła się z księdzem niż z królem. Przez całe średniowiecze Polacy czcili Stanisława, a w XIII wieku został on oficjalnie kanonizowany.  

Rys. - "Św. Stanisław"

Całe zastępy historyków nurtowała zagadka - czy okrutny król rzeczywiście zabił własnoręcznie biskupa w kościele Św. Michała na krakowskie Skałce, uderzając go znienacka mieczem w tył głowy, czy też biskup poniósł śmierć w wyniku wyroku wydanego na nim za zdradę państwa, a król musiał uchodzić wygnany przez spiskowców? Niestety, te ze źródeł historycznych, które mogły by wskazać odpowiedź nie przetrwały, zaś dwa główne - kroniki Galla Anonima i W. Kadłubka  podają sprzeczne wyjaśnienia. Jedynym "obiektywnym świadkiem" tamtych dni jaki pozostał do naszych czasów jest czaszka Św. Stanisława przechowywana od 1504 roku w skarbcu katedry wawelskiej. 

Wiemy już jak dużo może powiedzieć taki "niemy świadek". Nic więc dziwnego, że kiedy w 1963 roku ks. Stanisław Bełch zasugerował ówczesnemu wikariuszowi kapitulnemu bp. Karolowi Wojtyle zaproszenie specjalistów medycyny sadowej do zbadania  czaszki Św. Wojciecha, ten do prośby się przychylił.  

I tak 9 czerwca 1963 roku prof. Jan Olbrycht oraz dr Marian Kusiak dokonali oględzin czaszki. W protokole z oględzin zapisano:

"... stwierdza się na czaszce zmiany w postaci  wgnieceń blaszki  zewnętrznej kości, jednak przy braku uszkodzeń wgniecionej blaszki oraz bez włamania i złamania w tych miejscach kości. Najdłuższe i najgłębsze wgniecenie znajduje się na potylicy, od góry ku dołowi. Kilka podobnych, nieco słabiej zaznaczonych wgnieceń znajduje się na kości czołowej, ciemieniowej prawej i lewej. Biegną one ułożone równolegle do siebie od przodu i od strony prawej nieco ku tyłowi i stronie lewej, a dwa z nich na kości ciemieniowej lewej są przedłużeniem wgnieceń na kości czołowej i ciemieniowej prawej.
Stwierdzone na czaszce wgniecenia są charakterystyczne dla działania urazów zadanych narzędziem tępokrawędzistym..." 

Rys. - "Zabójstwo Św. Stanisława" - miniatura XV-wieczna